گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که صاحب کالا برای ترخیص به گمرک مراجعه نمی کند؛ در چنین وضعیتی گفته می شود که کالا متروکه شده است؛ البته در شرایط مختلفی با کالای متروکه در گمرک مواجه می شویم. به منظور آشنایی بیشتر با کالای متروکه، قوانین گمرکی مربوط به آن، دلایل متروکه شدن کالا و سایر مسائل مرتبط به این موضوع، از شما دعوت می کنیم تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
کالای متروکه چیست؟
هر کالای وارداتی، پس از گذراندن مرحله بارگیری، حمل و نقل و رسیدن به کشور مقصد، وارد گمرک آن کشور شده و پس از طی کردن یک سری تشریفات قانونی از گمرک ترخیص می شود. ترخیص کالا باید توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی وی صورت گیرد. به کلیه کالاهایی که در مهلت مشخص قانونی از گمرک ترخیص نشوند، متروکه گفته می شود. عدم مراجعه صاحب کالا به گمرک، ارائه ندادن اسناد و مدارک لازم برای ترخیص کالا یا عدم اخذ مجوزهای مورد نیاز برای واردات کالا از جمله دلایلی هستند که می توانند، باعث متروکه شدن کالا در گمرک گردند.
5 مورد از دلایل متروکه شدن کالا
دلایل مختلفی برای متروکه شدن کالاهای وارد شدن به انبارهای گمرک کشور وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
1. صاحب محموله با کمبود نقدینگی برای ترخیص کالا مواجه است.
2. ثبت سفارش کالا انجام نشده
3. عدم اخذ مجوزهای واردات کالا
4. طولانی شدن فرآیند اخذ مجوز استاندارد و بهداشت برای برخی کالاهای خاص (غذایی، دارویی و …)
5. تأخیر در ارسال اسناد و مدارک مورد نیاز جهت ترخیص کالا
قانون کالای متروکه
یکی از قوانین مربوط به کالای متروکه این است که بعد از گذشت زمانی مشخص از متروک شدن کالا، این امکان برای صاحب کالا فراهم است که به گمرک مراجعه کرده و برای ترخیص کالای خود مهلت بگیرد. البته این کار باید همراه با درخواست کتبی و ارائه دلایل کافی انجام شود.
مدت زمان نگهداری کالای متروکه در گمرک‌های زمینی و دریایی، به مدت 4 ماه و کالاهای وارد شده به فرودگاه امام خمینی، تا 2 ماه قابل تمدید است؛ البته این بازه های زمانی، با نظر گمرک و با توجه به شرایط، قابل تغییر هستند.
پس از چه مدت زمانی کالا متروکه می شود؟
پروسه نگهداری کالاهای وارداتی در گمرک، سه مرحله دریافت، تحویل و انبارداری را شامل می شود. در صورتی که 4 ماه از تاریخ ذکر شده روی قبض انبار بگذرد، بار متروکه می گردد. یعنی اگر کالا (اعم از کالای وارداتی، صادراتی یا ترانزیت) 4 ماه در انبار گمرک باقی بماند و اقدامی برای انجام تشریفات گمرکی ترخیص کالا صورت نگیرد، بار، متروکه اعلام می شود.
شایان ذکر است که مؤسسات تولیدی، این زمان 4 ماهه را شامل نمی شوند و اداره گمرک می تواند، با توجه به شرایط کالا، این زمان را تمدید کند؛ همچنین زمان متروکه شدن کالاهایی که از راه هوایی حمل شده‌اند، حداکثر 70 روز پس از ورود به گمرک است. به طور کلی هر کالایی شرایط خاصی برای متروکه شدن دارد.
عواقب رها شدن کالا در گمرک
تاجران گرامی باید توجه داشته باشند که ترخیص کالای متروکه در گمرک، به مراتب دشوارتر از ترخیص کالا در حالت عادی است. به همین دلیل توصیه می شود، قوانین مربوط به آن را مطالعه کرده، مجوزهای لازم را اخذ، اطلاعات مورد نیاز درباره مدارک ترخیص کالا و هزینه های احتمالی را به دست آورید؛ تا حتی الامکان از متروکه شدن کالا جلوگیری نمایید.
عواقب متروکه شدن کالا در گمرک را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- زیان مالی
- خسارت دیدن یا ضایع شدن کالا
- عدم رضایت مشتریان کالای وارداتی
- مشکلات قانونی
در خصوص سرنوشت کالای متروکه در گمرک باید گفت که به یکی از سه روش مزایده کتبی، حراج یا خرده فروشی به فروش می رسد. انتخاب روش بر عهده گمرک است. فروش، توسط سازمان جمع‌آوری و فروش املاک تملیکی انجام می شود.
جلوگیری از متروکه شدن کالا در گمرک
نخستین گام برای پیشگیری از متروکه شدن کالا در گمرک، مطالعه قوانین مربوط به تشریفات گمرکی، قوانین ترخیص کالا و قوانین کالای متروکه است؛ زیرا ترخیص موفق کالا، مشروط بر گذراندن مراحل مختلفی از جمله ثبت اسناد، پرداخت تعرفه و حقوق گمرکی است. عدم آشنایی با این مراحل، می تواند، ترخیص کالا را با مشکل مواجه کند و نتوانید، آن را به راحتی و در زمان مقرر به مقصد برسانید. باقی ماندن کالا در انبارهای گمرک نیز متروکه شدن آن و دشوارتر شدن فرآیند ترخیص را در پی دارد.
علاوه بر آنچه گفته شد، فعالان حوزه صادرات و واردات باید به این موضوع توجه کنند، که هر کالای وارداتی قبل از ورود به کشور، مورد بررسی گمرکی قرار می گیرد. بنابراین باید کالاهایی وارد شوند که مشکل ممنوعیت نداشته باشند؛ علاوه بر این هر کالایی با توجه به ماهیت خود، نیاز به رعایت یک سری استانداردها دارد که نباید از آن غافل شد. همچنین داشتن کارت بازرگانی، کارت حق العمل همکاری و سایر مجوزهایی که توسط گمرک صادر می شوند برای ترخیص کالا و پیشگیری از متروکه شدن آن ضروری است.
مراحل فروش کالای متروکه در گمرک
کالاهای متروکه به یکی از سه روش حراج، خرده فروشی و یا مزایده کتبی به فروش می‌رسند. مرحله نخست فروش کالای متروکه را می توان کسر هزینه بارگیری، حمل و نقل، تخلیه، بیمه، هزینه نگهداری کالا و سایر هزینه های مربوط به واردات و فروش کالا، مابقی مبلغ حاصل از فروش کالای متروکه را به دارنده آن پرداخت می کند.
لازم به ذکر است، صاحب کالا 2 سال فرصت دارد، با ارائه اسناد و مدارکی مبنی بر اثبات مالکیت به اداره گمرک، مراجعه و مبلغ به دست آمده از فروش کالای خود را دریافت کند.
ناگفته نماند، اگر کالای متروکه به مزایده گذاشته شود، صاحب کالا نیز می تواند، در مزایده حضور داشته باشد؛ اما هیچ امتیازی نسبت به دیگران ندارد.
اگر در ترخیص کالا از گمرک شهید رجایی بندرعباس به مشکل برخوردید یا نیاز به کمک داشتید می توانید با مشاوران مجرب بازرگانی تلاش و توسعه تماس بگیرید.
پیگیری کالای متروکه
سوای از آنچه درباره فروش کالای متروکه و مطالبه وجه آن از گمرک (توسط صاحب کالا) گفته شد، در صورت توقیف شدن بار در گمرک، صاحب کالا می تواند، نسبت به این موضوع اعتراض کند. فرآیند اعتراض در مراحل زیر خلاصه می شود:
- مراجعه به مراجع قضایی، ارائه گواهی و اعلام اعتراض در رابط با کالای وارداتی که از سوی گمرک ضبط شده است، طی مدت زمان 15 روز
- مراجعه به مراجع قضایی در محل سکونت صاحب کالا، طی 2 ماه بعد از زمان ابلاغ صورت جلسه توقیف کالا در گمرک
روش های ترخیص کالای متروکه
در کشورهای مختلف دنیا، روش های گوناگونی برای ترخیص کالای متروکه وجود دارد که به برخی از رایج‌ترین آنها اشاره می کنیم:
- بازیابی کالا
گاهی اوقات می توان با ارائه یک سری مدارک، کالای متروکه را بازیابی نمود. برای این کار باید هزینه ترخیص و حمل کالا به مقصد نهایی را پرداخت نموده و اقدامات لازم برای ترخیص کالا را انجام داد.
- اعلام ارزش متروکه
در این روش، واردکننده کالا به گمرک اعلام می کند، کالایی که به دستش رسیده، به علت آسیب‌های حاصل از متروکه شدن، ارزش خود را از دست داده است. در این شرایط، گمرک، ارزش کالای متروکه با در نظر گرفتن وضعیت آن مشخص نمایید؛ هزینه های گمرکی نیز بر این مبنا محاسبه می شوند.
- نقدینگی
بر اساس قوانین گمرکی، واردکننده یا صاحب کالا می تواند، کالای متروکه را به صورت نقدی در گمرک به فروش برساند. با درآمد حاصل از این کار، هزینه‌های گمرکی پرداخت شده و کالا به طور قانونی ترخیص می‌گردد.
- معامله مجدد
در این شیوه، واردکننده کالا طی توافقی با صاحب کالا، کالای متروکه را به صورت معامله مجدد می فروشد. پس از این که کالا فروخته و شد و صاحب جدیدی یافت، مدارک لازم برای ترخیص کالا ارائه شده و پروسه ترخیص ادامه پیدا می کند.
مراحل ترخیص کالای متروکه در ایران
به طور معمول ترخیص کالای متروکه در ایران طی مراحل زیر انجام می شود:
- تعیین وضعیت کالا
- ثبت نام در سامانه گمرکی (ثبت مشخصات فردی یا شرکتی، اطلاعات کالا و مدارک لازم)
- تهیه اسناد کالای متروکه (بارنامه، فاکتور خرید، گواهی مبدأ و مقصد، گواهی‌نامه متروکه و …)
- عرضه مدارک به مراجع گمرکی (از طریق پست یا به صورت حضوری در دفتر گمرک)
- تعیین ارزش کالا (برحسب قیمت خرید، ارزش بازار و سایر روش‌ها)
- پرداخت هزینه‌های گمرکی (مالیات، عوارض و …)
- ترخیص کالای متروکه
- تحویل کالا
هزینه ترخیص کالای متروکه
برای ترخیص کالای متروکه، علاوه بر هزینه حمل و نقل و هزینه های گمرکی رایج (عوارض و مالیات گمرکی و …) باید هزینه انبارداری را پرداخت نماید. این هزینه نیز بسته به نوع کالا، نوع انبار و مدت زمان نگهداری کالا در انبار متفاوت است.
به طور کلی برای محاسبه هزینه انبارداری، قیمت انبارداری در تعداد روزهای نگهداری کالا و وزن خالص کالا ضرب می شود؛ اما برای کالاهای که در انبارهای سرپوشیده قرار می گیرند، عدد به دست آمده در 75 درصد نیز ضرب می شود.
وظایف مرجع تحویل گیرنده‌ی کالای متروکه چیست؟
این وظایف را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- مرجعی که کالای متروکه را تحویل می گیرد، گزارش های گمرک را بر اساس فرم مشخص شده توسط گمرک، طی دو نسخه بررسی می کند. این کار باید در پایان هر هفته صورت گیرد.
- مسئول گمرک، گزارش را به متصدی نگهداری کالای متروکه تحویل می دهدف تا آن را ثبت کند.
- متصدی گمرک، علت متروکه شدن کالا را با صاحبان آن ابلاغ می نماید.
شایان ذکر است که تعیین مدت توقف کالا در گمرک، همچنین تمدید آن در مناطق آزاد تجاری بر حسب قوانین ادرات مسئول مناطق آزاد صورت می گیرد. بعد از پایان زمان تعیین شده، بر حسب فهرست گمرک، مشمول قوانین کالای متروکه می گردد.
اگر کالای متروکه شده از نوع کالا ممنوعه باشد شرایط به چه صورت است؟
اگر کالاهای متروکه در زمره کالاهای ممنوعه قرار گیرد، ارزیاب گمرک موظف است، در خصوص ارائه سریع صورت مجلس ضبط کالا، کارهای لازم را انجام دهد. گمرک نیز باید مراتب را به صاحب کالا یا نماینده آن ابلاغ نماید. در صورت مشخص نبودن آورنده کالا، مراتب را باید از طریق یک روزنامه کثیرالانتشار اطلاع داد.
در صورتی که صاحب کالایی که گمرک آن را ممنوعه تشخیص داده، نسبت به ضبط کالا اعتراض داشته باشد، می تواند، نهایتاً طی 2 ماه از تاریخ ابلاغ صورت مجلس ضبط یا ابلاغ در روزنامه به مراجع قضایی مراجعه نماید. طی 15 روز از زمان مراجعه، مراتب را اعلام کند؛ در غیر این صورت، دولت کالا را ضبط خواهد نمود.
در مورد کالاهایی که زود فاسد می شوند، یا نگهداری آنها هزینه زیادی دارد؛ همچنین کالاهایی که 6 ماه از زمان ضبط آنها گذشته و هنوز توسط مراجع قضایی، تعیین تکلیف نشده اند، مطابق قانون به فروش می رسند. وجه حاصل از فروش چنین کالاهایی به عنوان سپرده نگهداری می شود؛ تا زمانی که تکلیف نهایی آنها تعیین گردد؛ البته شاید در شرایطی، مرجع مربوطه، تشخیص دهد که اصل کالا را تا زمان مشخص شدن تکلیف نهایی، نگهداری کند.
ترخیص کالای متروکه با بازرگانی تلاش و توسعه
در نوشتاری که گذشت، تلاش کردیم، مسائل مربوط به کالای متروکه در گمرک را بر اساس قوانین گمرکی بیان کنیم. به احتمال زیاد متوجه شده‌اید که پیگیری کالای متروکه، ترخیص و سایر موارد مربوط به آن، چالش‌های خاص خود را دارن.؛ از این رو توصیه می کنیم، در راستای واردات، صادرات، خدمات ترخیص کالا، بازیابی کالای متروکه و سایر مسائل مربوط به تجارت بین المللی از بازرگانی تلاش و توسعه کمک بگیرید.
